شیستوزومیازیس مزمن
عامل بیماری شیستوزومیازیس، انگلی بنام شیستوزوما از خانواده ترماتودها می‌باشد
شیستوزومیازیس (Schistosomiasis) یا تب حلزون
شیستوزومیازیس یکی از شایع‌ترین بیماریهای انگلی در جهان است عامل بیماری، انگلی بنام شیستوزوما می باشد که نوعی کرم پهن است که در آبهای شیرین دارای حلزون زندگی می‌کند و 5 گونه دارد که در ایران تنها نوع ادراری یا هماتوبیوم آن بیماری ایجاد می کند.
یک بیماری شغلی در روستاها می‌باشد و در افرادی که به علت شغل (کشاورزی، ماهیگیری، شالیکاری) یا بدلیل نبود آب بهداشتی، برای شستشو و حمام از آب غیر سالم استفاده می‌کننددیده می‌شود. عامل بیماری، انگلی بنام شیستوزوما از خانواده ترماتودها می‌باشد.
هرچند میزان مرگ‌ومیر این بیماری اندک است ولی به عنوان یک بیماری مزمن به خصوص در کودکان می‌تواند آسیب‌های مختلفی را ایجاد کند.
اهمیت بیماری شیستوزمیازیس
207 ? میلیون نفر را در 76 کشور جهان و عمدتاً در کشورهای در حال توسعه در آسیا، آفریقا، آمریکای جنوبی و مرکزی و خاورمیانه مبتلا کرده است. 800 میلیون نفر نیز در معرض خطر ابتلابه این بیماری هستند
علت بیماری شیستوزومیازیس
انواع شیستوزومیازیس:
1. شیستوزوما هماتوبیوم
مختص انسان است. یعنی میزبان اصلی و نهایی آن انسان است اما میزبان واسط آن حلزون آبزی بالینوس است. این کرم در ایران در خوزستان اندمیک بود.
در داخل رگ های خونی کبد بالغ می شود و کرم های ماده از راه جریان خون وارد رگ های خونی مجاری ادراری می شود و کیسه ادرار و حتی در رگ ها و مویرگ های انتهایی مجاری ادرار مستقر می شود. پس این کرم ها در انسان شیستوزومیازیس ادراری را در انسان ایجاد می کنند. و از راه ادرار دفع می شوند.
2. شیستوزوما مانسونی
میزبان اصلی آنها انسان و برخی جوندگان و پستانداران است اما میزبان واسط آنها حلزون آبزی بیوم فالاریا می باشد. کرم های ماده و نر در رگ های خونی سیاهرگی کبدی بالغ می شوند. بعد از اینکه جفت گیری کردند، کرم های ماده در رگ های خونی کبد تخم گذاری می کنند اما برخی یا اکثریت آنها در رگ های مزانتریک روده مستقر می شوند و در انجا تخم گذاری می کنند. کرم ها از راه مدفوع دفع می شوند.
3. شیستوزوما ژاپونیکوم
این کرم طیف وسیعی از پستانداران و جوندگان و انسان را آلوده می کند به همین دلیل به آن شیستوزوما زئونوس می گویند. میزبان واسط آن حلزون آبزی اونکوملانیا است. این کرم در سیاهرگ های کبدی بالغ می شوند بعد جفت گیری کرم ماده در داخل رگ های مزانتریک روده باریک و گاهی در رگ های مزانتریک روده بزرگ هم مستقر و تخم گذاری می کنند.
4. شیستوزوما مکونوگی و اینتر کالاتوم
میزبان اصلی آنها انسان است و میزبان واسط آنها حلزون آبزی بالینوس می باشد. این کرم ها در رگ های خونی مزانتریک زندگی می کنند . اینها در کبد بالغ می شوند اما کرم ماده در رگ های مزانتریک تخم گذاری می کنند و به همین دلیل تخم ها در مدفوع یافت می شود. این تخم ها در مدفوع یافت می شود.
راه های انتقال بیماری شیستوزومیازیس
معمولاً اواخر بهار و اوایل تابستان صورت می گیرد که علت آن نیز وفور حلزون میزبان واسط است که در این فصل حداکثر وفور را دارد وقتی افراد آلوده ادرار خود را در کنار آب دفع می کنند، تخم وارد آب می شود.
برای ادامه رشد و رسیدن به مرحله آلوده کنندگی انگل به حلزونهای آب شیرین نیاز دارد که در نهایت افرادی که وارد آب می شوند را آلوده می کنندکودکان 10 تا 15 سال بدلیل تماس با آب آلوده در هنگام بازی و شنا و پایین بودن سطح مقاومت، بیشتر از همه آلوده می شوند.
در صورتی که شیستوزومیازیس درمان نشود ممکن است در نهایت منجر به سرطان مثانه گردد
علائم شیستوزومیازیس
مرحله اول:
در محل ورود لارو به بدن (اغلب پوست پا) خارش، سوزش و تاول ایجاد می‌گردد. که اکثراً بسیار خفیف است که به آن عارضه خارش شناگران می‌گویند.
دومین مرحله:
انگل از طریق جریان خون وارد ریه می‌شود. لذا در مرحله دوم (6 تا 8 هفته بعد از مرحلة اول) بیشتر علائم ریوی هستند که به صورت تنگی نفس، سرفه خشک، تب نامنظم، خستگی و درد عضلانی است.
سومین مرحله استقرار:
کرم در محل اصلی خود (عروق مثانه) مستقر و از خون میزبان تغذیه و دفع مواد سمی دفع می‌کند. این مرحله معمولاً 3 تا 6 ماه پس از دفع تخم انگل با ادرار شروع می‌شود.
مهم‌ترین علامت در این موقع درد در هنگام دفع ادرار و وجود خون در قطرات آخر ادرار است. از عوارض ناشایع این بیماری سرطان مثانه می‌باشد.
شایع‌ترین بیماری انگلی
علت شیستوزومیازیس :
• عامل این بیماری شیستوزوماها هستند. لاروها این ها از راه پوست انسان را آلوده می کنند. کرم هایی هستند که وارد جریان خون شده و در گردش خون زندگی می کنند. معمولا داخل سیاهرگ ها هستند ولی گاها در سرخرگ ها هم دیده می شوند.
• شیستوزوماها جز بیماری های منتقله از راه آب هستند. برخی از آنها زئونوس هستند یعنی هم انسان هم حیوان را آلوده می کنند. برخی هم اختصاصا انسان را آلوده می کنند.
• شیستوزوماها در جاهایی که گرمسیر هستند و در مکان های پر آب و جاهایی که سدهای توسعه یافته و آب های راکد دارند دیده می شود.
عوارض بیماری شیستوزومیازیس
در صورتی که این بیماری درمان نشود ممکن است در نهایت منجر به سرطان مثانه گردد. در صورت مشاهده علائم بیماری شیستوزوما باید هر چه سریعتر به نزدیکترین خانه بهداشت یا مرکز بهداشتی درمانی مراجعه و نسبت به بررسی موضوع و انجام آزمایش مربوطه که یک آزمایش ساده ادرار است اقدام نماید.
شیستوزوماها جزء بیماری های منتقله از راه آب هستند
پیشگیری از بیماری شیستوزومیازیس
با توجه به وجود بیماری در عراق و تردد اتباع عراقی به ایران جهت زیارت و بعضا درمان بیماریهای خویش همچنین تردد زوار ایرانی به عتبات عالیات، برای حفاظت فردی از این عفونت اساسا باید از تماس با آب آلوده اجتناب کرد. برای این کار باید یکسری اقدامات زیر را مدنظر قرار داد:
ο تهیه آب سالم جهت آشامیدن، استحمام و شستن لباسها
ο عدم استفاده از آب های آلوده جهت استحمام و شستشو
ο اجتناب از اجابت مزاج در درون یا نزدیکی آبهای سطحی جهت کم شدن احتمال آلودگی حلزونها
ο استفاده از توالتهای بهداشتی جهت اجابت مزاج
ο درمان بیماران برای قطع زنجیره انتقال
ο جلوگیری از بازی و شنای کودکان در کانالهای آبیاری که احتمال آلودگی وجود دارد.
ο ایجاد شبکه مناسب فاضلاب انسان و مبارزه با حلزونهای ناقل بیماری
منابع:iec.behdasht.gov.ir
microbiology2012.blogfa.com
